آبان
پایه دهم
درس نوشته های گزارش گونه (درس 4 نگارش دهم)
درس نوشته های گزارش گونه، درس چهارم نگارش دهم را خوانده‌اید؟ قرار است در این مقاله، با تمام جزئیات این درس مهم کتاب نگارش 1 آشنا شویم.
آموزش، فقط محدود به چارچوب کلاس نیست. ما در سایت فارسی ۱۰۰ زمینه‌ای برای آموزش فارسی و بهره‌گیری دانش‌آموزان از آموزش رایگان و همیشگی فراهم کرده‌ایم.
در این مقاله آموزشی، متن، توضیحات و نمونه‌هایی درباره درس نوشته های گزارش گونه (درس چهارم نگارش دهم) به شما ارائه می‌شود. در این درس درباره شیوه نگارش گزارش صحبت می‌شود و نمونه‌ها و متن‌های مختلفی از گزارش‌ها ارائه می‌گردد. همچنین جواب کارگاه نوشتن درس نوشته های گزارش گونه بررسی می‌شود.
همچنین ما، متن و توضیحات سایر درس‌های مرتبط با ادبیات و زبان فارسی را در سایت فارسی 100 قرار داده‌ایم. برای مطالعه مقاله‌های مربوط به پایه دهم روی لینک کلیک کنید یا آن را لمس کنید.
متن درس نوشته های گزارش گونه
«گزارش» یکی از قالب‌های پرکاربرد نوشتن است که رخدادهای واقعی را بر بنیاد حواس ظاهر، بیان می‌کند. هر یک از ما ممکن است به نوشتن گزارش یا گزارش گونه نوشتن نیاز داشته باشیم. معمولاً زمانی گزارش می‌نویسیم که بخواهیم رویدادی را کوتاه و گویا معرّفی کنیم. گزارش خوب باید زمان، مکان و برخی جزئیات را به درستی بازگو کند.
یکی از روش‌های مناسب برای تهیه گزارش، بهره‌گیری از پرسش است. هنگام نوشتن گزارش، ابتدا درباره موضوع مورد نظر، پرسش‌های متنوّعی طرح می‌کنیم؛ یعنی از خود می‌پرسیم این گزارش به چه پرسش‌هایی می‌خواهد پاسخ بدهد و سپس به طبقه‌بندی و چینش پرسش‌ها می‌پردازیم.
نکته مهم این است که چون فضای متن‌های گزارش گونه عمدتاً با نوشته‌های محسوس و عینی شکل می‌گیرد، نوع پرسش‌ها و پاسخ‌ها نیز باید عینی باشد؛ مثلاً اگر موضوع گزارش «بازدید از دبیرستان» باشد، بدین‌سان عمل می‌کنیم.
مرحله اول: طرح پرسش‌های گوناگون عینی
- نام دبیرستان چیست؟
- در کجای شهر (محله، خیابان، کوچه…) قرار دارد؟
- این بنا چه زمانی ساخته شده است؟
- تعداد دانش‌آموزان آن چند نفر است؟
- چه رشته‌های تحصیلی در آن دایر است؟
- حیاط مدرسه چقدر وسعت دارد؟
- وضعیت کتابخانه چگونه است؟
- چه مطالب یا طرح‌هایی روی دیوارهای ساختمان مدرسه به چشم می‌خورد؟
- دانش آموختگان موفّق و مشهور این دبیرستان چه کسانی بوده اند؟
- دفتر مدیر چگونه است؟
- ساختمان مدرسه چند طبقه است؟
- مدیر و ناظم‌های دبیرستان چه کسانی هستند؟
- دبیران دبیرستان، چند نفرند؟
- ساختمان چه نمایی دارد؟
- وضعیت کلاس‌ها چگونه است؟
- ویژگی‌های برجسته دبیرستان نسبت به دبیرستان‌های دیگر، کدام اند؟
- دبیرستان چه رتبه‌های علمی، ورزشی و فرهنگی کسب کرده است؟ و …
- سالن ورودی ساختمان چگونه است؟
- بر دیوارهای سالن چه مطالبی دیده می‌شود؟
- معماری بنای ساختمان چگونه است؟
- ساختمان چند کلاس دارد؟
مرحله دوم: گزینش و سازماندهی پرسش‌ها
در گزارش نویسی، توجّه به ترتیب بیان رخدادها بسیار اهمّیت دارد. معمولا ابتدا درباره نام، عنوان، مکان و زمان گزارش اطّلاعاتی داده می‌شود. سپس دیده‌ها و شنیده‌ها بیان می‌شود.
هنگام نوشتن گزارش، نخست چهارچوب شکل می‌گیرد و سپس جزئیات نوشته می‌شود؛ مثلاً شخصی که از یک دبیرستان بازدید کرده، از همان لحظه‌ای که جلوی دبیرستان قرار گرفته است، گزارش را آغاز می‌کند و خواننده را با خود همراه می‌سازد؛ گویی (نویسنده و خواننده) با هم وارد حیاط مدرسه می‌شوند و به ترتیب چیزهایی را می‌بینند و می‌شنوند.
پرسش‌ها را نیز با همین فرایند، سازماندهی می‌کنیم.
اکنون به چینش و سازماندهی پرسش‌ها توجّه کنید.
- مکان گزارش؟
- زمان گزارش؟
- نام دبیرستان چیست؟
- در کجای شهر (محله، خیابان، کوچه …) قرار دارد؟
- زمان ساخت این بنا کی بوده است؟
- معماری بنای ساختمان چگونه است؟
- ساختمان چه نمایی دارد؟
- ساختمان مدرسه چند طبقه است؟
- چه مطالب یا طرح‌هایی روی دیوارهای ساختمان مدرسه به چشم می‌خورد؟
- سالن ورودی ساختمان چگونه است؟
- بر دیوارهای سالن چه مطالبی دیده می‌شود؟
- دفتر مدیر چگونه است؟
- وضعیت کلاس‌ها چگونه است؟
- وضعیت کتابخانه چگونه است؟
- دانش آموختگان موفّق و مشهور این دبیرستان چه کسانی بوده‌اند؟
پاسخ به این پرسش‌ها ما را به نوشته‌ای مانند متن {زیر} می‌رساند. اگر به ترتیب مطالب توجّه کنید، دیده‌ها یا مشهودات گزارش‌نویس با روش پلّکانی یکی یکی در کنار هم چیده شده‌اند و در این مسیر، خوانندگان به گونه‌ای با وی همراه می‌شوند که می‌توانند تصویر روشنی از موضوع مورد نظر در ذهن ایجاد کنند.
اگرچه فضای عمومی گزارش نویسی، عینی است، امکان دارد نویسنده در برخی از زمینه‌ها وارد فضای ذهن خود بشود و از ذهنیات و برداشت‌های خود نیز مطالبی به آن بیفزاید؛ البتّه بهتر است در این گونه نوشته‌ها از این کار (آوردن برداشت‌های ذهنی) پرهیز کنیم.
گزارش بازدید از دبیرستان
زمان: روز چهارشنبه، فصل پاییز، سال…
مکان: شهر قم
به مدرسه که می‌رسم جلوی ورودی‌اش می‌ایستم و به تابلوی آن نگاه می‌کنم؛ دبیرستان حکیم نظامی (امام صادق کنونی). داخل می‌روم، هنوز قدمی برنداشته‌ام که ناگهان باد شدیدی می‌وزد؛ شاخه درختان کنار می‌روند تا عظمت بنا دیده شود.
معماری این بنا کاملاً ایرانی و متناسب با شرایط آب و هوایی قم است. به‌طوری که تابستان‌ها این ساختمان بسیار خنک و زمستان‌ها گرم و مطبوع است. سقف بنا گهواره‌ای شکل است. ساختمان، دو طبقه است و نمایی آجری دارد. جنس درها و پنجره‌های آن از چوب‌های روسی است. دیوارها آراسته به شعرهای نظامی است که با کاشی‌های لاجوردی بر آن حاشیه زده‌اند.
قدم زنان می‌روم و خطوط روی کاشی‌ها را می‌خوانم؛ به آیه‌ای از قرآن مجید (بقره، ۲۶۹) برمی‌خورم «یؤْتِی الْحِکْمَهَ مَنْ یشَاءُ وَمَنْ یؤْتَ الْحِکْمَهَ فَقَدْ أُوتِی خَیرًا کَثِیراً»
به خود که می‌آیم، می‌بینم بنا را دور زده‌ام. آنجا به قرینه بودن ساختمان پی می‌برم. به درون سرسرا برمی‌گردم؛ در این سرسرا، شعری از رشید یاسمی با خطّ نستعلیق بر کتیبه‌های گچی به چشم می‌خورد که به مناسبت پایان ساخت بنا سروده شده است. مصرع آخر این شعر در واقع تاریخ پایان ساخت بناست؛ یعنی سال ۱۳۱۵.
اتاق بزرگی روبه روی سرسرا دیده می‌شود که امروز اتاق معاونان است. کنار سرسرا در سمت چپ، راهرویی است که کلاس‌ها در آن قرار دارد. اتاق اوّل مخصوص مدیر دبیرستان است. برای اینکه او بتواند احاطه کامل بر تمام امور مدرسه داشته باشد، اتاق او پنج در دارد که دو در به راهرو، دو در به ایوان و یکی در به سرسرا باز می‌شود.
کنار اتاق مدیر، کلاسهای دانش‌آموزان قرار دارد که درها و پنجره‌های بلند و صاف، آنها را مزین کرده است. هر کلاس دو در دارد: یکی از آنها به سوی راهرو و دیگری به طرف ایوان باز می‌شود. چشم‌انداز راهرو از طریق پنجره‌های چوبی به طرف باغ گشوده شده است و درِ سمت ایوان به سوی زمین چمنی باز می‌شود که تیم فوتبال مدرسه در آن تمرین می‌کنند.
در انتهای راهرو راه پله‌ای وجود دارد که به طبقه بالا منتهی می‌شود. این مسیر امروز مسدود است و به جای آن، دانش‌آموزان از طریق راه پله کنار سرسرا به طبقه دیگر می‌روند. طبقه بالا دقیقاً مثل طبقه پا یین ساخته شده است؛ با این تفاوت که به جای اتاق معاونان در آن کتابخانه قرار دارد.
مخزن کتابخانه تاریک است و کتاب‌ها قدیمی‌اند. بسیاری از کتاب‌های اینجا سال‌هاست که دیگر تجدید چاپ نمی‌شوند؛ امّا ارزش تاریخی دارند. این جمله را می‌شنوم: «هر کتابی که به فکرتان برسد، اینجا پیدا می‌کنید. در قدیم اینجا جزو کتابخانه‌های معروف و معدود شهر بوده است؛ اینجا همچنین دارای آرشیو روزنامه نیز هست.»
به طور پراکنده آنها را نگاه می‌کنم؛ روزنامه اطلاعات سال ۱۳۱۴، روزنامه استوارِ سال ۱۳۱۷، روزنامه کیهانِ ۱۳۲۳، روزنامه جمهوری اسلامی ۱۳۶۵٫ مجموعه کاملی از کتاب‌های درسی دهه ۱۲۹۰ تا ۱۳۹۰هم به چشم می‌خورد. یکی از کتاب‌ها را برمی‌دارم؛ دیوان پروین اعتصامی است که آن را با خط خود به این مدرسه اهدا کرده است.
به یاد چند روز پیش می‌افتم که پای صحبت‌های یکی از دانش‌آموزان قدیمی این مدرسه (در سال‌های 1333 -1327) نشسته بودم. او می‌گفت: «این مدرسه اگرچه در زمان ساخت خود به عنوان مدرس‌های مجلل، مشهور شد، اما بعدها به دلیل داشتن دانش‌آموزان و دبیرانِ سرآمد، مشهور باقی ماند.»
اکثر این دانش‌آموزان و دبیران با سمت استادی دانشگاه بازنشسته شده‌اند و هر کدام صاحب ده‌ها تألیف‌اند. انسان‌های بزرگی چون استاد دکتر سادات ناصری، دکتر محمّد امین ریاحی، دکتر بهشتی، دکتر مفتح، دکتر ابوالفضل مُظاهر مصفّا، دکتر علی اشرف صادقی، دکتر امیرحسین یزدگردی از دانش آموختگان و دبیران این مدرسه هستند.
کارگاه نوشتن درس نوشته های گزارش گونه
۱- گزارش زیر را بخوانید و متناسب با آن، پرسش‌هایی بنویسید؛ سپس سؤال‌ها را سازماندهی کنید.
موزه آذربایجان، یکی از مهم‌ترین موزه‌های ایران است که در شهر تبریز و در جوار مسجد کبود قرار دارد. این موزه دومین موزه باستان‌شناسی پس از موزه ملی ایران است. آثار تاریخی و هنری متعلق به دوران پیش از اسلام و دوران اسلامی در اینجا به نمایش گذاشته شد ه است.
وقتی از در وارد می‌شوی به آستانه موزه می‌رسی که سمت راست آن باجه بلیت فروشی است. در همین محوطه، حوضچه بسیار شکیل و زیبایی جلب توجّه می‌کند که یکپارچه از مرمر ساخته شده است و قدمت نسبتا زیادی دارد.
بنای موزه سه طبقه است؛ هر یک با مساحت تقریبی ۶۶۰ متر مربع. از آستانه موزه راهی است به سالن همکف. در همین سالن، شانزده غرفه شیشه‌ای دو طبقه وجود دارد که اشیای عتیقه در آنها قرار دارند. ده غرفه از همین غرفه‌ها معمولا به زیرخاکی‌های سفالی اختصاص دارد که برخی از آنها به دوران قبل از تاریخ و برخی دیگر به هزاره اوّل و هزاره دوم قبل از میلاد مربوط می‌شود.
از پله‌ها که بالا می‌روی، وارد تالار طبقه فوقانی می‌شوی؛ نام این تالار «تالار مشروطیت» است که به دلیل داشتن تابلوهای مصوّر دوران انقلاب مشروطیت و دوران صدر مشروطیت و اشیای عتیقه دیگر، دیدنی است.
وقتی از در وارد می‌شوی، تندیس فلزّی ستّارخان، سردار ملی جلب نظر می‌کند. بر چهار دیوار تالار، سی و شش تابلو نصب شده است که تصاویری از رجال سیاست و مجاهدین معروف انقلاب مشروطیت را نشان می‌دهد. یکی از همین تابلوها نمودار شهدای عاشورای سال ۱۱ ۹۰ (شمسی 1230 هـ. ق.) است و در آن، تصاویر مرحوم ثقه الاسلام با جمع یاران مشروطه طلب و انقلابی دیده می‌شود که به طور دسته جمعی به‌دار آویخته شده اند…
در طبقه زیرزمینی موزه، تالار دیگری وجود دارد که آثار عتیقه، به ویژه مجسمه‌های خیال انگیز و تماشایی‌اش به فضای آن، شکوه زیادی بخشیده است. این مجسمه‌های تجسّمی و تخیلی وقتی در معرض تماشای هر تماشاگر با احساس و نکته دان قرار می‌گیرند، چنان گویای حقایق زندگی و واقعیات تاریخی هستند که با همه بی‌زبانی، زبان آوری می‌کنند و برخی از ماجراهای تلخ و ناگوار زندگی را آیینه سان در برابر دید تماشاگران قرار می‌دهند و با مهارت تحسین انگیزی به تفسیر رخدادهای عالم پرماجرا می‌پردازند.
هنر انشانویسی و نامه نگاری
پرسش‌ها:
- ———————————————————————-
- ———————————————————————-
- ———————————————————————-
- ———————————————————————-
- ———————————————————————-
سازماندهی پرسش‌ها:
- ———————————————————————-
- ———————————————————————-
- ———————————————————————-
- ———————————————————————-
- ———————————————————————-
۲- یکی از موضوع‌های زیر را انتخاب کنید و با بهره‌گیری از شیوه پرسش و پاسخ‌سازی، گزارشی بنویسید.
- بازدید از یک مکان تاریخی
- کتابخانه مدرسه یا شهر
- اردوی دانش‌آموزی
- سفر خانوادگی
- فعّالیت‌های یک روز تعطیل
- مهمانی خانوادگی
مرحله اوّل: پرسش‌های عینی
- ———————————————————————-
- ———————————————————————-
- ———————————————————————-
- ———————————————————————-
- ———————————————————————-
مرحله دوم: گزینش و سازماندهی پرسش
- ———————————————————————-
- ———————————————————————-
- ———————————————————————-
- ———————————————————————-
- ———————————————————————-
گزارش:
………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………………..
………………………………………………………………………………………….…….
۳- به پرسش‌ها و گزارش مکتوب دوستانتان با دقّت گوش دهید؛ سپس آن را بر پایه سنجه‌های زیر، ارزشیابی کنید.
هنجار نوشتار درس 4 نگارش دهم
یکی از نکات مهم در کاربرد واژه، توجه به فضای حاکم بر متن است. به بیان دیگر، واژه‌ها متناسب با حال و هوای متن انتخاب می‌شوند.
این متن، نوشته عینی است و واژه‌های آن متناسب با فضا و هدف متن، انتخاب شده‌اند.
«چشم، یکی از پرکارترین اعضای بدن انسان است. اگر بگوییم چشم‌ها از لحاظ کارکرد بعد از مغز در مرتبه دوم قرار می‌گیرند، بیهوده نگفته‌ایم. این درست است که مغز انسان در بیست و چهار ساعت به صورت مستمر کار می‌کند؛ امّا باید بگوییم که مغز در طول این ساعت‌ها تنها نیست و چشم‌ها نیز به همین میزان فعّالیت دارند.
شاید فکر می‌کنید که هنگام خواب، چشم‌ها در حال استراحت‌اند؛ امّا این صحیح نیست. سلولهای چشم به صورت مستمر چه در خواب و چه در بیداری کار می‌کنند.»
امّا در متن‌های ذهنی، مفاهیم در عواطف و احساسات و برداشت‌های فکر و خیال نویسنده ریشه دارند.
«همه طبقات آسمان را گشته‌ام. در دل ستاره‌باران نیمه‌شب‌های روشن و مهربان تابستان، بر جاده کهکشان تاخته‌ام. صحرای ابدیت را درنوردیده‌ام. بال در بال فرشتگان، در فضای پاک ملکوت شنا کرده‌ام. با خدایان، ایزدان، با همه الهه‌های زیبای آسمان، با همه ارواح جاوید که در آسمان آرام یافته‌اند، آشنا بوده‌ام. از هر جا، از هر یک، یادی، یادگاری، برایت آورده‌ام.
از سیمای هر کدام زیباترین خط را ربوده‌ام. از اندام هر یک، نازنین طرح را گرفته‌ام. از هر گلی، افقی، دریایی، آسمانی، چشم اندازی، رنگی دزدیده‌ام و با دست و دامنی پر از خط‌ها و رنگ‌ها و طرح‌های آن سوی این آسمان زمینی، از معراج نیمه‌شبان تنهایی، به دامان مهربان تو فرود آمده‌ام. نشسته‌ام تا آن ودیعه‌ها که از آسمان‌ها آورده‌ام در دامن تو ریزم.»
هبوط در کویر، علی شریعتی
حکایت نگاری درس نوشته های گزارش گونه
حکایت زیر را بخوانید و آن را به زبان ساده بازنویسی کنید.
یکی را از حکما شنیدم که می‌گفت: هرگز کسی به جهل خویش اقرار نکرده است؛ مگر آن کس که چون دیگری در سخن باشد، همچنان ناتمام گفته، سخن آغاز کند.
سخن را سر است اى خردمند و بُن/ میاور سخن در میان سخن
خداوند تدبیر و فرهنگ و هوش/ نگوید سخن تا نبیند خموش
گلستان، باب چهارم: در فواید خاموشی
چند نکته تکمیلی درس چهارم نگارش دهم
ما در این مقاله، به بررسی درس نوشته های گزارش گونه، درس چهارم نگارش دهم پرداختیم و دانستیم که ساختار یک گزارش چگونه است و مراحل نوشتن یک گزارش را یاد گرفتیم. همچنین متن کامل درس نوشته های گزارش گونه نگارش دهم، مندرج در کتاب را آوردیم. اگر دوست دارید که مطالعه دقیق‌تر و کامل‌تری درباره انواع نوشته های گزارش گونه انجام دهید، پیشنهاد می‌کنم کتاب گزارش نویسی مهدی ماحوزی را مطالعه کنید.
همچنین ما، علاوه بر متن درس نوشته های گزارش گونه، درس چهارم نگارش دهم، متن و توضیحات درس‌های دیگر کتاب نگارش دهم را در سایت فارسی ۱۰۰ قرار داده‌ایم. برای مطالعه مقاله درس جانشین سازی روی لینک کلیک کنید یا آن را لمس کنید.
