اردیبهشت
پایه یازدهم
معنی درس خاموشی دریا (درس 17 فارسی یازدهم)
درس خاموشی دریا را خوانده‌اید؟ قرار است در این مقاله، با تمام جزئیات این درس مهم کتاب فارسی 2 آشنا شویم. این مقاله بهترین منبع برای یادگیری درس خاموشی دریا در امتحان نهایی فارسی یازدهم است.
آموزش، فقط محدود به چارچوب کلاس نیست. ما در سایت فارسی ۱۰۰ زمینه‌ای برای بهره‌گیری دانش‌آموزان از آموزش رایگان و همیشگی فراهم کرده‌ایم.
در این پست آموزشی، شرح و معنی درس خاموشی دریا، درس هفدهم کتاب فارسی یازدهم (فارسی 2) توسط گروه آموزشی راه روشن (دکتر سید علی هاشمی، دکتر امید نقوی و بهرام میرزایی) به شما ارائه می‌شود.
متن درس خاموشی دریا
از شعله به خاطر روشنایی‌اش
سپاسگزاری کن،
امّا چراغدان را هم
که همیشه صبورانه در سایه می‌ایستد،
از یاد مبر.
***
گریه کنی اگر
که آفتاب را ندیده‌ای
ستاره‌ها را هم
نمی‌بینی.
***
ماهی در آب خاموش است و
چارپا روی خاک هیاهو می کند و
پرنده در آسمان آواز می‌خواند.
آدمی،
امّا خاموشی دریا و هیاهوی خاک و
موسیقی آسمان را در خود دارد.
***
هنگامی که
در فروتنی،
بزرگ باشیم،
بیش از همه به آن بزرگ نزدیک شده‌ایم.
***
ممکن
از ناممکن می‌پرسد:
«خانه‌ات کجاست؟»
پاسخ می‌آید:
«در رؤیای یک ناتوان».
ماه نو و مرغان آواره، رابیندرانات تاگور
کلیات درس خاموشی دریا
رابیندرانات تاگور: شاعر، فیلسوف، موسیقی‌دان و متفکر هندی در اواخر قرن 19 و اوایل قرن بیستم است. شهرت وی بیشتر به خاطر آثار شعری است. شعر او بیشتر دارای مضامین عارفانه و دینی است و رگه‌هایی از عرفان اسلامی (درباره عرفان اسلامی بیشتر بخوانید) نیز در اندیشه‌های شعری او به چشم می‌خورد. او شیفته ایران‌زمین بود و در طول عمر خود دوبار به ایران سفر کرد. دعوت به یکتاپرستی، برشمردن ویژگی‌های نیک آدمی و تقویت آن در وجود، از مضامین عمده شعری اوست. او نخستین آسیایی است که برنده جایزه نوبل ادبیات شد.
جبران خلیل جبران: از شاعران و نویسندگان مطرح لبنانی در قرن 19 میلادی است. او در آثار خود به مسائل جهانی انسان و دغدغه‌های وی می‌پردازد. مضامین آثار داستانی جبران نیز بیشتر بر مسائل اجتماعی و دردهای بشر امروزی تأکید می‌کند. بسیاری از محقّقان آثار شعری او را با اشعار سهراب سپهری مقایسه کرده‌اند و این دو شاعر را از نظر مضامین شعری همتای هم می‌دانند.
پیامبر و دیوانه: اثر جبران خلیل جبران در دو قسمت پیامبر و دیوانه است. این کتاب مجموعه‌ای از روایت‌ها و داستان‌های عرفانی_ اخلاقی است که به مسائل و مفاهیم انسانی می‌پردازد و دیدگاه بسیار خوش‌بینانه‌ای به انسان و ذات او دارد. کتاب پیامبر در قالب سخنان و پندهای یک عارف با مردم یک سرزمین بیان شده و دیوانه به صورت داستان‌‌ها و تمثیل‌های کوتاه و مجزّا.
معنی درس خاموشی دریا + نکات درس خاموشی دریا
از شعله به خاطر روشنایی‌اش
سپاسگزاری کن،
امّا چراغدان را هم
که همیشه صبورانه در سایه می‌ایستد،
از یاد مبر.
***
نکات: نماد: «شعله» نماد آگاهی و معرفت. نماد: «چراغدان» نماد انسان‌های فداکاری که زمینه را برای بروز آگاهی و دانش فراهم می‌آورند. تشخیص: «سپاسگزاری از شعله»، «صبورانه ایستادن چراغدان». کنایه: «در سایه ایستادن» کنایه از خود را پنهان کردن. مفهوم: دعوت به قدردانی و سپاس به‌خاطر وجود تمامی نعمت‌های الهی و نیز توجّه به اصل و اساس همه نعمات.
***
گریه کنی اگر
که آفتاب را ندیده‌ای
ستاره‌ها را هم
نمی‌بینی.
***
نکات: کنایه: «گریه‌کردن» کنایه از اظهار اندوه و تأسّف. مجاز: «آفتاب و ستاره» مجاز از نعمات بزرگ و کوچک الهی. مفهوم: شکر نعمت و پرهیز از ناسپاسی و گله‌گذاری.
***
ماهی در آب خاموش است و
چارپا روی خاک هیاهو می‌کند و
پرنده در آسمان آواز می‌خواند.
آدمی،
امّا خاموشی دریا و هیاهوی خاک و
موسیقی آسمان را در خود دارد.
***
نکات: مجاز: «ماهی» مجاز از موجودات دریایی. کنایه: «خاموش بودن» کنایه از ساکت بودن. مجاز: «چارپا» مجاز از حیوانات خاکی. مجاز: «خاک» مجاز از زمین و خشکی. مجاز: «پرنده» مجاز از پرندگان آوازخوان. مفهوم: عظمت انسان و اینکه او دربردارنده همه ویژگی‌های موجودات است.
***
هنگامی که
در فروتنی،
بزرگ باشیم،
بیش از همه به آن بزرگ نزدیک شده‌ایم.
***
نکات: کنایه: «آن بزرگ» کنایه از خدواند. مفهوم: فروتنی و تواضع کلید رسیدن به خدا است.
***
ممکن
از ناممکن می‌پرسد:
«خانه‌ات کجاست؟»
پاسخ می‌آید:
«در رؤیای یک ناتوان».
ماه نو و مرغان آواره، رابیندرانات تاگور
***
نکات: تشخیص: این بند دارای آرایه تشخیص است. کنایه: «ممکن و ناممکن» کنایه از مسائل و پدیده‌های ممکن و ناممکن. مفهوم: چیزهای ناممکن فقط برای افراد ناتوان ناممکن است.
نکات ضروری درس خاموشی دریا
* تفاوت مسند و قید در جمله:
ممکن است ساختمان واژه‌هایی که در جمله نقش «مسند» یا «قید» دارند، یکسان باشد؛ ولی آنچه در این دو تفاوت ایجاد می‌کند، محل قرارگیری در جمله است. واژه‌هایی که مسند هستند، پیش از افعال اسنادی قرار می‌گیرند و خبر (که در مورد نهاد است) را به کمک فعل اسنادی کامل می‌کنند و قابل حذف نیستند؛ ولی قید معنایی به معنای جمله می‌افزاید و قابل حذف از جمله است؛ مثلا واژه «سرسختانه» می‌تواند همزمان در جمله، هم نقش مسندی بپذیرد و هم قیدی. در مثال‌های زیر این واژه در جمله نخست مسند و در جمله دوم قید است:
«ایمان او در مقابله با نفس سرسختانه بود.»
«ما سرسختانه در مقابل دشمن ایستادیم.»
تدریس درس خاموشی دریا
در این بخش آموزش کامل درس خاموشی دریا و گنج حکمت تجسم عشق به همراه شرح نکته‌های دستوری و آرایه‌ها توسط دکتر سید علی هاشمی ارائه می‌شود.
گنج حکمت تجسم عشق
آن گاه برزیگری گفت: با ما از «کار» سخن بگو. و او در پاسخ گفت: من به شما می‌گویم که زندگی به راستی تاریکی است؛ مگر آنکه شوقی باشد، و شوق همیشه کور است؛ مگر آنکه دانشی باشد، و دانش همیشه بیهوده است؛ مگر آنکه کاری باشد، و کار همیشه تهی است؛ مگر آنکه مهری باشد.
شما را اگر توان نباشد که کار خود را به عشق درآمیزید، و پیوسته بار وظیفه‌ای را بی‌رغبت به دوش کشید، زنهار، دست از کار بشویید؛ زیرا آن که با بی‌میلی، خمیری در تنور نهد، نان تلخی واستاند که انسان را تنها نیمه سیر کند.
کار، تجسم عشق است.
پیامبر و دیوانه، جبران خلیل جبران
***
کلمات گنج حکمت تجسم عشق
برزیگر: ورزکار، دهقان و کشاورز. به راستی: حقیقتاً. شوق: میل انجام کاری. بیهوده: بی‌نتیجه. تهی: خالی. درآمیزید: ترکیب و مخلوط کنید. بی‌رغبت: بدون میل درونی. زنهار: مراقب باشید، صبر کنید.
نکات: کنایه: «تاریکی» کنایه از تهی و پوچ. تشخیص: «شوق همیشه کور است» آرایه تشخیص دارد. کنایه: «شوق همیشه کور است» کنایه از بی‌ثمر و نتیجه است. کنایه: «تهی» کنایه از بی‌نتیجه و بی‌فایده. تشبیه: «بار وظیفه». کنایه: «دست از کار بشویید» کنایه از منصرف شدن و رها کردن کار. کنایه: «نان تلخ» کنایه از نانی که بدون شوق و رغبت پخته شده باشد و برای دیگران ناخوشایند باشد.
چند نکته تکمیلی
ما در این مقاله، به بررسی معنی درس خاموشی دریا پرداختیم و متن کامل مندرج در کتاب را آوردیم. برای دریافت متن کامل کتاب فارسی می‌توانید به سایت دفتر تالیف کتاب‌های فارسی مراجعه کنید. همچنین می‌توانید بخشی از یکی ازآثار رابیندرانات تاگور را در سایت ایران کتاب خریداری کنید. البته من از شما می‌خواهم که بعد از خواندن این مقاله، به سراغ مطالعه این آثار بروید.
همچنین ما، علاوه بر معنی درس خاموشی دریا فارسی یازدهم، شرح و معنی درس‌های دیگر کتاب فارسی یازدهم را در سایت فارسی 100 قرار داده‌ایم. برای مطالعه مقاله شرح و معنی درس قصه عینکم سایت فارسی 100 روی لینک کلیک کنید یا آن را لمس کنید.
