اسفند
قلمرو زبانی
آموزش کلمات مهم املایی
مباحث مربوط به املا از جمله کلمات مهم املایی، هر ساله بخشی از سوالات مهم آزمون‌های کلاسی و نهایی را به خود اختصاص می‌دهند. تجربه نشان داده است که این سوال‌ها خیلی هم ساده نیستند و غالبا فقط دانش‌آموزانی که دقت زیادی حین خواندن متن کتاب‌های فارسی‌شان داشته‌اند، می‌توانند به راحتی به این سوال‌ها پاسخ دهند؛ چرا که املاهای مهم کتاب معمولا از چشم بیشتر دانش‌آموزان دور می‌ماند.
یکی از مهم‌ترین راه‌های به چشم آوردن این واژه‌های مهم، حل نمونه‌سوال و تست فراوان و استفاده از یک منبع جامع و مطمئن برای دورۀ این مباحث است. در این مقاله ما ابتدا چند راه اختصاصی برای توجه بیشتر به مباحث املایی آزمون‌ها می‌آوریم و روش خواندن آنها را شرح می‌دهیم. در ادامه به یادآوری چند دسته از کلمات مهم املایی می‌پردازیم و در نهایت با یکدیگر به بررسی چند تست نکته‌دار می‌پردازیم و آنها را از پای درمی‌آوریم.
با املا چه باید کرد؟
یکی از پرتکرار‌ترین سوالات دانش‌آموزان، دقیقا همین عنوان است: «با املا چه باید کرد؟». در پاسخ به این سوال نکات بسیاری را می‌توان مطرح کرد که ما به مهم‌ترین آنها بسنده می‌کنیم:
- هنگام خوانش متن کتاب‌های فارسی خود، به واژه‌ها خیلی توجه کنید؛ به معناهایشان، به شکل ظاهری آنها و شکل واژه‌های مشابه‌شان (مانند ثمن و سمن)، به تلفظشان، به هم‌خانواده‌هایشان، به ریشه عربی آنها (اگر عربی‌اند) و… و زیر واژه‌های مهم خط بکشید (واژه‌های مهم را معمولا در نمونه‌سوال‌ها می‌بینید یا با تجربه خودتان متوجه آنها می‌شوید).
- به لغات انتهای کتاب در قسمت فهرست واژه‌ها بیشتر توجه کنید.
- حتما به معنای واژه‌های مهم در بافت جملات توجه کنید و برای خود دایره‌ای از واژه‌های مرتبط بسازید (مثلا واژه «سِمَن» به معنای «چاقی»، در کنار واژه‌هایی مانند «حیوانات» و … می‌آید و به معنای «گل یاسمن»، در کنار واژه‌هایی مانند «سوسن» و «سنبل» می‌آید).
- برای یادگیری درست املای واژه‌ها از آنها رونویسی کنید و معانی آنها را با مترادف و متضاد در ذهن خود بیاموزید.
- استفاده از تصویرسازی ذهنی در یادگیری لغات را فراموش نکنید.
- نمونه‌سوال زیادی حل کنید. به بسیاری از نکات هنگام حل نمونه سوال، توجه خواهید کرد.
یک نکته درباره یادگیری کلمات مهم املایی آن است که هنگام خوانش متن کتاب‌های فارسی خود به واژه‌ها خیلی توجه کنید
کلمات مهم املایی کدام هستند؟
در این بخش با چند دیدگاه به برخی از مهم‌ترین کلماتی که ارزش املایی دارند و در آزمون‌ها بسیار تکرار شده‌اند، می‌پردازیم.
در جدول زیر دسته واژه‌هایی را مشاهده می‌کنید که با خوانش یکسان و املای متفاوت، معنای متفاوتی می‌دهند (واژگان هم آوا):
| تحدید: تعیین حد و مرز
تحدید ملک و زمین زراعتی کاری بس دشوار است. |
تهدید: ترساندن
دست از تهدید و استبداد بردار! |
| حایل: مانع
نفاذ فرمان سلطان را مانع و حایلی نیست. |
هایل: ترسناک
شب تاریک و بیم موج و گردابی چنین هایل/ کجا دانند حال ما سبکباران ساحل ها |
| صواب: درست
از این اندیشه ناصواب درگذر. |
ثواب: پاداش
زندگانی بر او وبال گشت و از ثواب آخرت ماند. |
| گذاردن: قرار دادن
دل قوی دار و معاینه خویش را به رزق و شعوذه فرونگذار. |
گزاردن: به جا آوردن
شکر نعمت‌های او گزاریم. |
| آجل: آینده
گرچه در عاجل توقّفی رود، عذاب آجل بی شبهت منتظر باشد. |
عاجل: سریع
شفای عاجل برای بیماران بر ما منت نه. |
| قربت: نزدیکی
منت خدای را عزوجل که طاعت او موجب قربت است. |
غربت: دوری
درشتی کند بر غریبان کسی/ که نابوده باشد به غربت بسی |
| الیم: دردناک
روزی او به عذابی الیم گرفتار خواهد شد. |
علیم: دانا
خداوند علیم و دانا. |
| اَلَم: درد
درد و المی عظیم بر من وارد شد. |
عَلَم: پرچم و رایت
چون یاغیان هر جا قد علم کردند با آنها کارزار درگرفت. |
| امارت: فرمانروایی کردن (اَمارات به معنای نشانه‌ها است.)
استحقاق وی به رتبت پادشاهی و منزلت امارت معلوم است. |
عمارت: آباد کردن و ساختمان
هرکه آمد عمارتی نو ساخت / رفت و منزل به دیگری پرداخت |
| قدر: ارزش
به نزدیك اهل مروت بی قدر و قیمت گردیم. |
غدر: حیله
(هر فرمان را) آن صدر با غدر بل آن بدر هر صدر، پیش از ادای وحی همی خواندی. |
| فراغ: آسایش
در طلب رضای فراغ دوستان سعی پیوندد. |
فراق: دوری
غم زمانه خورم یا فراق یار کشم/ به طاقتی که ندارم کدام بار کشم |
| سفیر: فرستاده
پس سفیری به بارگاه پادشاه فرستادند به همراه هدایای بسیار. |
صفیر: صدای بلند
تو را ز کنگره عرش می‌زنند صفیر. |
| نغز: نیکو
دَرَد پرده غنچه را باد بام / هزار آورد نغز گفتارها |
نقض: شکستن
هر كه ملك را بر غدر تحریك نماید و نقض عهد را در دل او سبك گرداند، به یقین یاران و دوستان را در بلا نهاده باشد. |
| منصوب: نصب شده
او منصوب و معزول حاکمان است. |
منسوب: نسبت داده شده
احتیاطی تمام فرموده است تا به كام كاری سلاطین و تهور ملوك منسوب نگردد. |
| نواحی: ناحیه ها
و هر ناحیتی از این نواحی مقسوم است به اعمال و اندر هر عملی شهر‌ها است بسیار. |
نواهی: نهی شده ها
هر آنچه از اوامر و نواهی فرمودی. |
| زلت: خطا و لغزش
بی زلت و بی گناه محبوسم. |
ذلت: خواری
او بس ذلت کشید و از دنیا رفت. |
| قضا: تقدیر
قضا و قدر را قدر بنه! |
غزا: جنگ
تا پیش دشمنان نکند پشت بر غزا. |
تک کلمات مهم املایی
در جدول زیر واژه‌هایی را مشاهده می‌کنید که در سوالات آزمون‌های مختلف (ازجمله آزمون نهایی و کنکور) بسیار تکرار شده‌اند و ارزش املایی مهمی دارند:
| حمیت: مردانگی و مروت
درویشی اصل بلاها و داعی دشمنایگی خلق و و زایل كننده زور و حمیت است. |
| تمتع: برخورداری
و انواع تمتع و برخورداری برآن پیوست. |
| زمام: اختیار و مهار
اکنون او زمام دار امور مملکت است. |
| تسویه حساب: پاک کردن و پرداخت بدهی
او کمی دیر تسویه حساب کرد. |
| تقاص: تلافی
او تقاص فعلی را که اینجا می‌کند، در ابدیت دریافت خواهد کرد. |
| سورت: تندی
پیرزنی از عجائز بخارا متواری شد و تا فوت حادثه و سورت واقعه او سکون یافت. |
یک نکته درباره کلمات مهم املایی
اغلب اوقات دیده‌ایم که دانش‌آموزان در هنگام پاسخگویی به سوال‌های املا، چه در آزمون‌های تشریحی و چه در سوالات تستی، به مواردی از قبیل تشدید یا جدانویسی و پیوسته‌نویسی کلمات توجه می‌کنند. شما باید این نکته را بدانید که در بحث املا، استفاده از علامت تشدید و همچنین جدانویسی و پیوسته‌نویسی مطرح نیست و نیازمند بررسی این موارد نیستید.
تکرار و تمرین کلمات مهم املایی
* سوال کنکور سراسری انسانی 99، خارج از کشور:
در کدام گزینه غلط املایی وجود دارد؟
- سخره عقلم چو صوفی در کنشت/ شهره شهرم چو قاضی در رسن
- گردش چرخه رسن را علت است/ چرخه گردان را ندیدن زلت است
- طاعن و بدگوی اندر سخنش بی سخن اند/ ورچه باشد سخن طاعن و بدگوی ذمیم
- گر فکنده است او مرا در ذل غربت گو فکن/ غربت اندر خدمت خواجه مرا والا کند
پاسخ درست گزینه 1 است؛ زیرا واژه «قاضی» به معنای «قضاوت‌کننده» در اینجا با بافت بیت غریبه است و اصل آن «غازی» است. غازی به معنای معرکه‌گیر و رسن‌باز (ریسمان‌باز). البته غازی معنای جنگجو نیز می‌دهد.
نوبت شما
چه خوب است که در این بخش‌های پایانی مقاله، کمی هم خودتان را آزمایش کنید.
به عبارت‌های زیر نگاه کنید. اول آنها را با صدای بلند بخوانید و سپس واژه‌هایی را که املای اشتباهی دارند، مشخص کنید و پاسخ‌های خود را در قسمت نظرات این مقاله وارد کنید.
امیرِ از آن جهان آمده، به خیمه فرود آمد و جامه بگردانید و طر و تباه شده بود و بَرنشست و به زودی به کوشک آمد که خبری سخت ناخوش در لشکرگاه افتاده بود و اظطرابی و تَشویشی بزرگ به پای شده و اَعیان و وزیر به خدمتِ استغبال رفتند. چون پادشاه را سلامت یافتند، خروش و دعا بود از لشکری و رعیّت، چندان صدقه دادند که آن را اندازه نبود.
***
در این سفر، شاهزاده را فرزانه‌مردی همراهی می‌کرد، او کسی جز میرزا عیسی قائم‌مقام نبود. شاهزادۀ نوجوان، وی را نه تنها وزیر خردمند، بلکه مرشد و پدر معنوی خود می دانست و بی ازن و خاست او دست به کاری نمیزد. شوق وزیر اندیشمند و نیک خواه نیز به او کمتر از شوق ولیعحد به وزیر نبود؛ او در چشمهای درشت، سیاه و گیرای عبّاس میرزا، یک جهان، معنی و کشش می‌دید و در امتداد نگاه متفکّرش، افقهای روشنِ تدبیر مُلک و رعیتپروری را می خواند.
***
قرض من دو چیز بود: یکی بینوایی؛ دویم گفتم همانا او را تصور شود که مرا در فضل مرتبه ای است زیادت تا چون بر رقعۀ من اطلاع یابد غیاث کند که مرا اهلیت چیست تا چون به خدمت او حاضر شوم، خجالت نبرم.
***
بلبلان را دیدم که به نالش درآمده بودند از درخت و کبکان از کوه و قوکان در آب و بحایم از بیشه؛ اندیشه کردم که مروّت نباشد همه در تسبیح و من به غفلت خفته.
زمان تست املای کلمات
بعد از اینکه خودتان را با عبارت‌های بالا محک زدید، من برای شما یک هدیه ارزشمند دیگر هم دارم. بدون شک، شما صرفا با یادگیری توضیحات کلمات مهم املایی نمی‌توانید بر این موضوع تسلط پیدا کنید. بنابراین من مجموعه‌ای از تست‌های اختصاصی مرتبط با کلمات مهم املایی را برای شما آماده کرده‌ام. این تست‌ها پیش از این در آزمون‌های سراسری سال‌های مختلف استفاده شده‌اند، بنابراین همان چیزهایی هستند که شما می‌خواهید.
شما می‌توانید با پاسخگویی به این تست‌ها، آشنایی بیشتری با سوال‌های مبحث املا پیدا کنید و مهارت خود را در زمینه پاسخگویی به این سوال‌ها تقویت کنید. همچنین با توجه به اینکه شرکت در این آزمون رایگان و در دسترس همه است، می‌توانید رتبه خود را با دیگر شرکت‌کنندگان مقایسه کنید.
برای شرکت در آزمون املا کلیک کنید.
یک درخواست
حالا که به پایان مقاله رسیدیم، از شما درخواستی دارم. من برای آماده‌سازی محتوا و نوشتن این مقاله، جدای از مطالعات چندساله، ساعت‌ها وقت صرف کرده‌ام. این هدیه رایگان از طرف من به شما مخاطبان سایت فارسی 100 است.
شما می‌توانید بدون پرداخت هزینه‌های بسیار زیاد برای آموزش‌های گمراه‌کننده و غیرمفید، آموزشی را فراتر از آنچه نیاز دارید، به صورت رایگان دریافت کنید.
اما آیا همه دانش‌آموزان از این آموزش‌ها اطلاع دارند؟ امروزه بسیاری از مدرسان با پرداخت هزینه‌های بسیار، سعی می‌کنند رتبه یک نتایج جستجوی گوگل باشند و محصولات بیشتری را به دانش‌آموزان بفروشند؛ بنابراین بیشتر دانش‌آموزها از وجود آموزش‌های رایگان و باکیفیت مطلع نمی‌‌‌شوند.
من از شما می‌خواهم برای گسترش دانش و ایجاد عدالت آموزشی، در صورتی که این مقاله را پسندیدید و آن را مفید دانستید، لینک این مقاله را به دوستانتان بفرستید یا در شبکه‌های مجازی و گروه‌هایی که در آنها عضو هستید، به اشتراک بگذارید. از شما ممنونم.
حرف آخر
ما در سایت فارسی 100، مقاله‌های مختلفی برای آموزش ادبیات فارسی آماده کرده‌ایم. برای مطالعه مقاله‌های مفید، در زمینه موضوعات مرتبط با بحث کلمات مهم املایی به بخش قلمرو زبانی فارسی 100 بروید.
