درس 9 علوم و فنون دهم

موازنه و ترصیع، درس 9 علوم و فنون دهم را خوانده‌اید؟ قرار است در این مقاله، با تمام جزئیات این درس مهم کتاب علوم و فنون 1 آشنا شویم. این مقاله بهترین منبع برای یادگیری درس 9 علوم و فنون 1 در امتحان نهایی فارسی دهم و آزمون سراسری است.

آموزش، فقط محدود به چارچوب کلاس نیست. ما در سایت فارسی ۱۰۰ زمینه‌ای برای بهره‌گیری دانش‌آموزان از آموزش رایگان و همیشگی فراهم کرده‌ایم.

در این پست آموزشی، متن، توضیحات و نمونه‌هایی درباره درس موازنه و ترصیع فنون دهم (درس نهم علوم و فنون دهم) به شما ارائه می‌شود. در این درس درباره تعریف آرایه های موازنه و ترصیع با ذکر مثال صحبت می‌شود.

متن درس 9 علوم و فنون دهم

موازنه، تقابل سجع‌های متوازن یا متوازی در دو یا چند جمله است که به هم‌آهنگی آنها می‌انجامد. به بیت زیر، توجّه کنید:

دل به امید روی او همدم جان نمی‌شود / جان به هوای کوی او خدمت تن نمی‌کند

حافظ

هر مصراع از بیت بالا، یک جمله است. کلمه‌های دو جمله را روبه‌روی هم نوشته و به هم ارتباط داده‌ایم. همان‌طور که می‌بینید؛ تمام کلمه‌های مقابل هم، به جز «کوی و روی» سجع متوازن‌اند. این تقابل سجع ها، افزایش‌دهندۀ موسیقی لفظی شعر است. آرایۀ موازنه در نثر نیز به کار می‌رود. عبارت زیر را با هم می‌خوانیم:

در بدایت، بند و چاه بود، در نهایت تخت و گاه بود.

تفسیر سورۀ یوسف (ع)، احمد بن زید طوسی

این عبارت، دو جمله است. کلمه‌های جملۀ اوّل با قرینۀ خود در جملۀ دوم هم‌وزن‌اند؛ یعنی سجع دارند.

ترصیع، موازنه‌ای است که، همۀ سجع‌های آن متوازی باشد؛ مانند:

ای منوّر به تو، نجوم جمال / ای مقرّر به تو، رسوم کمال

رشید وَطواط

 سجع‌های پدیدآورندۀ این موازنه، یعنی «منوّر، مقرّر» و «نجوم، رسوم» و «جمال، کمال» با سجع‌های مثال‌های قبلی تفاوتی دارد؛ آیا این تفاوت را درمی‌یابید؟ تمام سجع‌های این «موازنه»، متوازی‌اند؛ یعنی، علاوه بر هم‌وزنی، واج‌های پایانی آنها نیز یکسان است.

حال یک بار دیگر ابیاتی را که از نظر نحوۀ کاربرد سجع بررسی کردیم، بخوانید؛ موسیقی کدام‌یک، گوش‌نوازتر است؟ دربارۀ علّت آن توضیح دهید.

چند نکته تکمیلی درس نهم علوم و فنون دهم

ما در این مقاله، به بررسی درس موازنه و ترصیع فنون دهم، موضوع درس 9 علوم و فنون دهم انسانی پرداختیم و با مباحث کلی مرتبط با شناخت این دو آرایه در این درس آشنا شدیم. برای دریافت متن کامل کتاب علوم و فنون دهم می‌توانید به سایت دفتر تالیف کتاب‌های فارسی مراجعه کنید. 

همچنین ما، علاوه بر متن درس نهم علوم و فنون دهم، متن و توضیحات درس‌های دیگر کتاب علوم و فنون دهم را در سایت فارسی 100 قرار داده‌ایم. برای دسترسی به دانشنامه مقاله‌های پایه دهم روی لینک کلیک کنید یا آن را لمس کنید.