شهریور
پایه یازدهم, قلمرو ادبی
درس 2 علوم و فنون یازدهم
درس پایههای آوایی، درس 2 علوم و فنون یازدهم را خواندهاید؟ قرار است در این مقاله، با تمام جزئیات این درس مهم کتاب علوم و فنون 2 آشنا شویم. این مقاله بهترین منبع برای یادگیری درس 2 علوم و فنون 2 در امتحان نهایی علوم و فنون یازدهم و آزمون سراسری است.
آموزش، فقط محدود به چارچوب کلاس نیست. ما در سایت فارسی ۱۰۰ زمینهای برای بهرهگیری دانشآموزان از آموزش رایگان و همیشگی فراهم کردهایم.
در این پست آموزشی، متن، توضیحات و نمونههایی درباره درس پایههای آوایی فنون یازدهم (درس دوم علوم و فنون یازدهم) به شما ارائه میشود. در این درس درباره پایههای آوایی با ذکر مثال صحبت میشود.
متن درس 2 علوم و فنون یازدهم
پایههای آوایی
به شکل زیر نگاه کنید و نظمی را که در صدای حرکت قطار و پی هم آمدنِ واگنها وجود دارد، به یاد بیاورید.
هنگامی که صدای پیوسته و یکنواخت حرکت قطار در ذهن مرور میشود؛ نظمی را در رفتار و صدای آن، درک میکنیم. با کمی درنگ و تأمّل در پدیدهها و عناصر طبیعی، گونهای نظم و سامان در رفتار آنها درک میشود؛ مثلاً پیِ هم آمدن شب و روز، گردش فصل ها، حرکت آهنگین عقربههای ساعت، حرکت پای دوچرخه سوار و بازگشت متوالی آن به نقطه نخست، موزون و موسیقایی است و نوعی تداوم و تکرار منظّم را به چشم و گوش شنونده، میرسانند که معمولاً، گوشنواز و دلنشین اند.
کلام منظوم یا شعر هم که آهنگین و موسیقایی است، پایهها و پارههای آوایی موزون دارد؛ هماهنگی این پایهها در شعر، به گونه ای است که انسان، با شنیدن یا خواندن آنها احساس لذّت میکند. به هنگام رویارویی با شعر، باید بکوشیم خود را در فضای آهنگین آن قرار دهیم. در خواندن نیز با همان نظم موسیقایی، خوانش آن را پیش ببریم. بیتهای زیر را میخوانیم:
ای ساربان، آهسته ران، کآرام جانم میرود / وان دل که با خود داشتم، با دلستانم میرود
من مانده ام مهجور از او، بیچاره و رنجور از او / گویی که نیشی دور از او، در استخوانم میرود
محمل بدار ای ساروان، تندی مکن با کاروان / کز عشق آن سرو روان، گویی روانم میرود
سعدی
اکنون همین شعر را بازخوانی میکنیم و به آهنگی که از خوانش آن احساس میشود، گوش میسپاریم:
| اِی سا رِ بان | آ هِس تِ ران | کا را مِ جا | نَم می رَ وَد |
| وان دِل کِ با | خُد دا ش تَم | با دِل سِ تا | نَم می رَ وَد |
همانگونه که دیده و شنیده میشود؛ با خوانش درست شعر، به درنگ منظم و یکنواختی که بعد از هر دسته از هجاها وجود دارد، پی میبریم. پایهها، به گونهای منظم کنار هم چیده شدهاند؛ آنها مانند آجرهایی هستند که در ساخت بنای شعر، به کار میروند. وزن شعر درحقیقت حاصل چینش منظم این پایههای آوایی یا ارکان عروضی است.
اکنون به نمونههای زیر و چگونگی شکلگیری پایههای آوایی و نظم آنها، توجّه کنید:
هر که چیزی دوست دارد، جان و دل بر وی گمارد / هر که محرابش تو باشی، سر ز خلوت بر نیارد
سعدی
| هَر کِ چی زی | دو ست دا رَد | جا نُ دِل بَر | وِی گُ ما رَد |
| هَر کِ مِح را | بَش تُ با شی | سَر زِ خَل وَت | بَر نَ یا رَد |
ز کوی یار میآید، نسیم باد نوروزی / از این باد ار مدد خواهی، چراغ دل بر افروزی
حافظ
| ز کو یِ یا | ر می آ یَد | نَ سی مِ با | دِ نُوْ رو زی |
| اَ زین با دَر | مَ دَد خا هی | چِ را غِ دِل | بَ رَف رو زی |
خدایا تو دانی که بر ما چه آمد / خدایا تو دانی که ما را چه میشد؟
مولوی
| خُ دا یا | تُ دا نی | کِ بَر ما | چِ آ مد |
| خُ دا یا | تُ دا نی | کِ بر ما | چِ می شد |
یار مرا غار مرا عشق جگرخوار مرا / یار تویی غار تویی خواجه نگهدار مرا
مولوی
| یا ر مَ را | غا ر مَ را | عِش قِ جِ گر | خا ر مَ را |
| یا ر تُ یی | غا ر تُ یی | خا جِ نِ گَه | دا ر مَ را |
با خوانش درست ابیات و جداسازی پایهها (ارکان)، درمییابیم که بعد از هر پایه، درنگی وجود دارد. درنگهای پایان هر پایه یا رکن مرز پایههای آوایی را به ما نشان میدهند . پیِ هم قرارگرفتن پایههای آوایی و درنگهایی که در پایان هر پایه میآید، موسیقی و آهنگی را در خوانش بیتها پدید میآورد.
چگونگی تفکیک پایهها و خوانش بیت ها، نظم دیداری و شنیداری را به ما نشان میدهند؛ این نظم سبب درک پایههای آوایی و لذّت بردن از موسیقی متن میشود.
چند نکته تکمیلی درس دوم علوم و فنون یازدهم
ما در این مقاله، به بررسی درس پایههای آوایی فنون یازدهم، موضوع درس 1 علوم و فنون یازدهم انسانی پرداختیم و با مباحث کلی مرتبط با پایههای آوایی، در این درس آشنا شدیم. برای دریافت متن کامل کتاب علوم و فنون یازدهم میتوانید؛ به سایت دفتر تالیف کتابهای فارسی مراجعه کنید.
همچنین ما، علاوه بر متن درس دوم علوم و فنون یازدهم، متن و توضیحات درسهای دیگر کتاب علوم و فنون یازدهم را در سایت فارسی 100 قرار دادهایم. برای دسترسی به دانشنامه مقالههای پایه یازدهم روی لینک کلیک کنید یا آن را لمس کنید.
