شهریور
پایه یازدهم، دانشنامه علوم و فنون ادبی یازدهم، قلمرو ادبی
درس 12 علوم و فنون یازدهم
درس کنایه، درس 12 علوم و فنون یازدهم را خواندهاید؟ قرار است در این مقاله، با تمام جزئیات این درس مهم کتاب علوم و فنون 2 آشنا شویم. این مقاله بهترین منبع برای یادگیری درس 12 علوم و فنون 2 در امتحان نهایی علوم و فنون یازدهم و آزمون سراسری است.
آموزش، فقط محدود به چارچوب کلاس نیست. ما در سایت فارسی ۱۰۰ زمینهای برای بهرهگیری دانشآموزان از آموزش رایگان و همیشگی فراهم کردهایم.
در این پست آموزشی، متن، توضیحات و نمونههایی درباره درس کنایه فنون یازدهم (درس دوازدهم علوم و فنون یازدهم) به شما ارائه میشود. در این درس درباره کنایه و ویژگیهای آن، صحبت میشود.
متن درس 12 علوم و فنون یازدهم
کنایه هم گونهای از مجاز است که بر بنیاد اصل مجاورت استوار است. همانطور که استعاره بر بنیاد مشابهت استوار بود. در کنایه هم معنای قاموسی و واژگانی عبارت (معنای نزدیک) و هم معنای مجازی (معنای دور) با هم به ذهن خواننده میآیند؛ امّا خواست گوینده معنای دور است و آن را با تأمّل در اجزای کلام و بافت سخن میتوان دریافت.
به عبارتی در کنایه معنای نزدیک و دور لازم و ملزوم یکدیگر هستند و با دقّت در اجزای کلام، از معنای نزدیک به معنای دور منتقل میشویم.
کنایه در لغت، یعنی «پوشیده سخن گفتن» و در اصطلاح، واژه یا عبارتی است که معنای ظاهری و نزدیک آن، مورد نظر گوینده نیست؛ بلکه مفهوم دور آن مدّنظر است؛ مثال:
وقتی میگوییم «فلانی دست به جیب است» سخنی به کنایه گفتهایم و منظورمان این است که او مرد خیّر و بخشندهای است و صرفا هدف ما این نیست که بگوییم او دست به جیب میبرد.
به این بیت توجّه کنید:
همّت مردانه میخواهد گذشتن از جهان / یوسفی باید که بازار زلیخا بشکند
صائب
ذهن ما در عبارت «بازار شکستن» با توجّه به واژگان و اصطلاحات به کار رفته در بیت مثل یوسف، گذشتن از دنیا و داشتن همّت مردانه، به معنای دور آن یعنی «بی رونق کردن» راهنمایی میشود. چند مثال دیگر:
-
سخن او بر سر زبانها افتاد.
-
زاغی از آنجا که فراغی گزید / رخت خود از باغ به راغی کشید (جامی)
-
اکنون همچنین علمای زمان در علوم موی میشکافند. (فیه مافیه؛ مولوی)
بر سر زبان افتادن کنایه از «فاش شدن»، رخت کشیدن کنایه از «کوچ کردن» و «موی شکافتن» به معنای دقّت کردن و ریزبینی است.
- دامنکشان که میروی امروز بر زمین / فردا غبار کالبدت بر هوا رود (سعدی)
دامن کشان بر زمین راه رفتن، کنایه از «ناز و غرور داشتن» است. مصراع دوم نیز کنایه از «مردن» است.
فرق کنایه با مجاز
در مجاز، فقط یکی از دو معنی، قابل دریافت است آن هم معنی غیرحقیقی، امّا در کنایه، هر دو معنی دور و نزدیک دریافت میشود؛ ولی معنی دور اراده شده است. برای مثال وقتی در بیان خسیس بودن کسی میگوییم: آب از دستش نمیچکد، هم معنای نریختن آب از دست دریافت میشود، هم معنای دوم یعنی خسیس بودن؛ امّا معنای دوم مورد نظر شاعر است.
فرق استعاره و کنایه
معمولاً استعاره در «واژه» روی میدهد؛ و کنایه در «ساختار کلام» مثال:
به خون خود آغشته و رفته اند / چه گلهای رنگین به جوبارها
علامه طباطبایی
در این بیت گلها استعاره از شهیدان است؛ امّا در بیت:
دامن هر گل مگیر و گرد هر بلبل مگرد / طالب حسن غریب و معنی بیگانه باش
صائب
عبارتهای «دامن چیزی را گرفتن» و «گرد چیزی گردیدن» کنایه هستند و در بافت کلام و عبارت آمده اند.
چند کنایۀ دیگر:
- دسته گل به آب دادن، کنایه از «اشتباه بزرگ کردن»
- دست و پا گم کردن، کنایه از «دچار نگرانی شدن، هول شدن»
- تنگدست بودن، کنایه از «فقیربودن»
- ثابت قدم بودن، کنایه از «با اراده بودن»
چند نکته تکمیلی درس دوازدهم علوم و فنون یازدهم
ما در این مقاله، به بررسی درس کنایه، موضوع درس 12 علوم و فنون یازدهم انسانی پرداختیم و با مباحث کلی مرتبط با کنایه، در این درس آشنا شدیم. برای دریافت متن کامل کتاب علوم و فنون یازدهم میتوانید؛ به سایت دفتر تالیف کتابهای فارسی مراجعه کنید.
همچنین ما، علاوه بر متن درس دوازدهم علوم و فنون یازدهم، متن و توضیحات درسهای دیگر کتاب علوم و فنون یازدهم را در سایت فارسی 100 قرار دادهایم. برای دسترسی به دانشنامه مقالههای پایه یازدهم روی لینک کلیک کنید یا آن را لمس کنید.
