درس 12 علوم و فنون دوازدهم

درس حسن تعلیل، حس آمیزی و اسلوب معادله، درس 12 علوم و فنون دوازدهم را خوانده‌اید؟ قرار است در این مقاله، با تمام جزئیات این درس مهم کتاب علوم و فنون 3 آشنا شویم. این مقاله بهترین منبع برای یادگیری درس 12 علوم و فنون 3 در امتحان نهایی علوم و فنون دوازدهم و آزمون سراسری است.

آموزش، فقط محدود به چارچوب کلاس نیست. ما در سایت فارسی ۱۰۰ زمینه‌ای برای بهره‌گیری دانش‌آموزان از آموزش رایگان و همیشگی فراهم کرده‌ایم.

در این پست آموزشی، متن، توضیحات و نمونه‌هایی درباره درس حسن تعلیل، حس آمیزی و اسلوب معادله فنون دوازدهم (درس دوازدهم علوم و فنون دوازدهم) به شما ارائه می‌شود. در این درس درباره آرایه های حسن تعلیل، حس آمیزی و اسلوب معادله، صحبت می‌شود.

متن درس 12 علوم و فنون دوازدهم

حسن تعلیل

در لغت به معنای دلیل و برهان نیکو آوردن است و در اصطلاح ادبی آن است که دلیلی هنری(شاعرانه) و غیرواقعی برای امری بیاورند؛ به گونه‌‌ای که بتواند مخاطب را اقناع کند و خیال انگیز باشد. به بیت زیر توجه کنید:

به سرو گفت کسی میوه‌‌ای نمی آری؟ / جواب داد که آزادگان تهی دست‌اند

سعدی

سعدی دلیلی هنری و لطیف برای میوه ندادن سرو بیان کرده است. این دلیل غیرواقعی و ادعایی است و زیبایی آفرینی بیت از همین علت سازی خیالی است. نمونۀ دیگر:

تویی بهانه آن ابرها که می گریند / بیا که صاف شود این هوای بارانی

قیصر امین پور

در این بیت شاعر دلیل بارش ابر را فراق امام زمان بیا کرده است. این دلیل بر زیبایی کلام افزوده است. مثال‌های دیگر:

نرگس همی رکوع کند در میان باغ / زیرا که کرد فاخته بر سرو مؤذنی

منوچهری

باران همه بر جای عرق می چکد از ابر / پیداست که از دست کریم تو حیا کرد

قاآنی شیرازی

رسم بدعهدی ایام چو دید ابر بهار، / گریه اش بر سمن و سنبل و نسرین آمد

حافظ

از آن مرد دانا دهان دوخته است، / که بیند که شمع از زبان سوخته است

سعدی

هنگام سپیده دم خروس سحری / دانی که چرا همی کند نوحه گری؟

یعنی که نمودند در آیینه صبح / از عمر شبی گذشت و تو بی خبری

خیام

حس آمیزی

آمیختن دو یا چند حس در کلام، چنان‌که ذهن را به کنجکاوی وادارد و با ایجاد موسیقی معنوی، بر تأثیر و زیبایی سخن بیفزاید. حس‌آمیزی گاه آمیختگی حواس با امور ذهنی و انتزاعی است.

سپهبد پرستنده را گفت گرم / سخن‌های شیرین به آوای نرم

فردوسی

شاعر در این بیت در سه حس‌آمیزی زیبا به ترتیب: حس شنوایی و بساوایی (لامسه) را در ترکیب «گفت گرم» و شنوایی و چشایی را در ترکیب «سخن‌های شیرین» و شنوایی و لامسه را در ترکیب «آوای نرم» با هم آورده است که این تعامل حواس با یکدیگر موجب زیبایی آفرینی عبارت شده است. یا در بیت:

بر لب کوه جنون خنده شیرین بهار / نقش زخمی است که از تیشه فرهاد شکفت

نصرالله مردانی

در ترکیب «خنده شیرین» دو حس شنوایی و چشایی در هم آمیخته اند. مثالهای دیگر:

با من بیا به خیابان / تا بشنوی بوی زمستانی که در باغ رخنه کرده

سلمان هراتی

آسمان فریبی آبی رنگ شد.

دکتر شریعتی

از صدای سخن عشق ندیدم خوشتر / یادگاری که در این گنبد دوّار بماند

حافظ

افسوس موها، نگاه‌ها به عبث / عطر لغات شاعر را تاریک می کنند.

شاملو

رود می نالد

جغد می خواند

غم بیاویخته با رنگ غروب

می تراود ز لبم قصه سرد

دلم افسرده در این تنگ غروب

سهراب سپهری

اسلوب معادله

بیان مطلبی در دو عبارت مستقل، به نحوی که یکی از طرفین معادلی برای تأیید عبارت دیگر است؛ زیبایی آفرینی اسلوب معادله بر پایه شباهت می باشد. به عبارتی، معمولاً مفهومی ذهنی در یک مصراع یا بیت و مفهومی محسوس در مصراع یا بیتی دیگر برای تأیید آن می آید. برای مثال:

دل چو شد غافل ز حق، فرمان پذیر تن بود / می برد هر جا که خواهد اسب، خواب آلوده را

صائب

شاعر در مصراع اول می گوید: دل وقتی از حق غافل شود، تابع نفس خواهد شد و در تأیید این مضمون در مصراع دیگر می گوید: سوار اگر خواب آلود باشد، اسب او را به هر سمت بخواهد، می برد. این شیوه برابر نهادن مفاهیم و محسوس شدن امری معقول برای خواننده، موجب زیبایی آفرینی می شود. مثال دیگر:

قطع زنجیر ز مجنون تو نتوان کردن / موج جزو بدن آب روان می باشد

بیدل دهلوی

 

بیدل در مصراع دوم جدایی ناپذیری موج از آب را معادل و تأییدی برای مفهوم جدایی ناپذیری زنجیر از عاشق مجنون بیان کرده است. چند مثال دیگر:

سعدی از سرزنش خلق نترسد، هیهات / غرقه در نیل چه اندیشه کند باران را

سعدی

دود اگر بالا نشیند، کسر شأن شعله نیست / جای چشم ابرو نگیرد، گرچه او بالاتر است

صائب

آدمی پیر چو شد، حرص جوان می گردد / خواب در وقت سحرگاه گران می گردد

صائب

چشم عاشق نتوان دوخت که معشوق نبیند / پای بلبل نتوان بست که بر گل نسراید

سعدی

گریه دائم سیاهی را نبُرد از بخت من / زاغ را بسیاری باران نسازد پر سپید

جامی

عشق چون آید برد هوش دل فرزانه را / دزد دانا می کشد اول چراغ خانه را

زیب النساء

در گران جان نکند پند و نصیحت تأثیر / پای خوابیده به فریاد نگردد بیدار

صائب

چند نکته تکمیلی درس دوازدهم علوم و فنون دوازدهم

ما در این مقاله، به بررسی درس حسن تعلیل، حس آمیزی و اسلوب معادله، موضوع درس 12 علوم و فنون دوازدهم انسانی پرداختیم و با مباحث کلی مرتبط با آرایه های حسن تعلیل، حس آمیزی و اسلوب معادله، در این درس آشنا شدیم. برای دریافت متن کامل کتاب علوم و فنون دوازدهم می‌توانید؛ به سایت دفتر تالیف کتاب‌های فارسی مراجعه کنید. 

همچنین ما، علاوه بر متن درس دوازدهم علوم و فنون دوازدهم، متن و توضیحات درس‌های دیگر کتاب علوم و فنون دوازدهم را در سایت فارسی 100 قرار داده‌ایم. برای دسترسی به دانشنامه مقاله‌های پایه دوازدهم روی لینک کلیک کنید یا آن را لمس کنید.