درس نامه نگاری (درس 4 نگارش دوازدهم)

درس نامه نگاری، درس چهارم نگارش دوازدهم را خوانده‌اید؟ قرار است در این مقاله، با تمام جزئیات این درس مهم کتاب نگارش 3 آشنا شویم.

آموزش، فقط محدود به چارچوب کلاس نیست. ما در سایت فارسی ۱۰۰ زمینه‌ای برای بهره‌گیری دانش‌آموزان از آموزش رایگان و همیشگی فراهم کرده‌ایم.

در این مقاله آموزشی، متن، توضیحات و نمونه‌هایی درباره درس نامه نگاری (درس چهارم نگارش دوازدهم) به شما ارائه می‌شود. در این درس درباره چگونگی نوشتن نامه صحبت می‌شود و نمونه‌ها و متن‌های مختلفی از این نوع نوشته ارائه می‌گردد. همچنین جواب کارگاه نوشتن درس نامه نگاری بررسی می‌شود.

همچنین ما، متن و توضیحات سایر درس‌های مرتبط با ادبیات و زبان فارسی را در سایت فارسی 100 قرار داده‌ایم. برای مطالعه مقاله‌های دانشنامه پایه دوازدهم روی لینک کلیک کنید یا آن را لمس کنید.

متن درس نامه نگاری 

نامه عمدتاً در عرف اجتماعی مطلبی است که با قلم، خطاب به شخص یا مقامی معین بر روی کاغذ و مانند آن می‌نویسند و معمولا داخل پاکت می‌گذارند و به وسیله پست یا پیک به گیرنده می‌رسانند.

از زمانی که بشر توانست با رسم نشانه و علامت روی سنگ، چوب، استخوان و… پیامی را انتقال دهد، پدیده‌‌ای به نامِ نامه پای به جهان هستی گذاشت؛ مثلاً کسی می‌خواست برای شریک تجاری‌اش از این شهر به آن شهر پنج کیسه گندم بفرستد، اما مطمئن نبود که بی‌کم و کاست به دست او می‌رسد. ازاین رو پنج سنگ‌ریزه را به تعداد کیسه‌های گندم، درون مشتی گل جاسازی می‌کرد و آن را به نحوی شکل می‌داد و می‌گذاشت تا خشک شود.

وقتی بار به مقصد می‌رسید، شریک تجاری‌اش هنگام دریافت محموله، طبق قرار قبلی، آن قطعه گِل خشک شده را می‌شکست و سنگ ریزه‌های درونش را می‌شمرد تا از امانت داری آورنده اطمینان یابد. این شیوه درواقع کارکردِ نامه را داشته است؛ پیامی به وسیل. چیزی به کسی منتقل شده و او از این طریق به درستی و نادرستی موضوعی پی برده است.

این پدیده آن قدر در زندگی بشر اهمّیت یافته است که هنوز تمدّن به نیمه‌های راه نرسیده، در هر سرزمین ده‌ها و صد‌ها خان. امن برای آن ساخته و کوشیده‌اند آن را دست به دست کنند و روی دست ببرند؛ چاپارخانه‌ها و کبوتران نامه بر دیروز و پست خانه‌های امروز نمونه‌هایی از این کوشش و تلاش‌اند.

البتّه تفاوت‌های چشمگیری در ابزار و ملزومات نامه از دیروز تا امروز رخ داده است؛ امروزه تمام آنها خلاصه می‌شود در حرکت چند انگشت دست آدمی بر چند کلید دستگاه‌هایی که یا می‌توان آنها را روی میزی کوچک گسترد یا در جیب جای داد و در کوچه و خیابان و بیابان و کوه و جنگل و هوا و دریا نیز نامه نوشت و خواند.

فعّالیت

با توجّه به پیشرفت‌ها و دگرگونی‌های ناگزیرِ فکری و فنّاوری دنیای آینده، آیا می‌توانید تصویری از چگونگی نامه و نامه نگاری در چند سال بعد مجسّم کنید و آن را روی کاغذ بیاورید؟

امروزه کسی را نمی‌شناسیم که با ظاهر نامه آشنا نباشد، اما باز هم بد نیست نگاهی به شکل نامه بیندازیم تا با انواع ظاهری آن نیز آشنا شویم. تصویرهایی از سه نامه آورده‌ایم که از گذشته تا امروز نوشته شده و به جا مانده است. هر کدام از اینها که از این پس می‌بینید، تصویری از یک نامه است:

با بررسی انواع نامه به این نتیجه می‌رسیم که با همه تفاوت‌ها می‌توان ویژگی‌های مشترکی در ظاهر تمام نامه‌ها پیدا کرد؛ یعنی هر نامه سه بخش مجزا و مشخّص دارد، تقریبا به این صورت:

نامه معمولی

ابتدا و انتهای نامه مشخصه مشترکی دارد؛ یعنی هر دو قسمت، ویژه نام و نشان است و یک عبارت آمیخته به احترام. بخش آغاز، خطاب به گیرند. نامه است و بخش پایان نیز در بردارند. نام و نشان نویسند. نامه که غالبا شامل امضا، مهر و تاریخ است. آنچه اهمّیت فوق العاده دارد و امکان دارد باعث ماندگاری نامه شود، متن یا بدن. آن است که در بردارند. مقصود و منظور نویسنده و پیامی است که می‌خواهد انتقال یابد.

هر نامه پیامی ویژه خود دارد؛ یکی در متن نامه به فرزندش نصیحت می‌کند و راه درست را به او نشان می‌دهد. دیگری از دوستش یا همسر و هم سفرش گلایه می‌کند و دلایل ناراحتی‌اش را ابراز می‌دارد؛ سومی درخواستی از کسی یا کسانی دارد و یکی به قصد گرفتن خبر سلامتی یا پیشرفت تجارت مشترک و… نامه می‌نویسد.

این نوع نامه‌ها معمولا مخاطب خاص دارند و نمی‌توان بدون تغییر و دست کاری عین همان نامه را برای دیگری فرستاد؛ چون موضوعی خصوصی و شخصی است و به یک نفر یا مثلاً یک مجموعه مثل یک خانواده ربط دارد.

البته بعضی نامه‌ها دارای قالب مشترکی هستند و با اندک تغییری می‌توان آنها را برای موارد دیگر نیز به کار برد. نامه‌های اداری از این جمله است.

نامه‌های اداری

نامه اداری تقریبا تعریف و ویژگی‌های مشخّصی دارد و شامل همه نوشته‌هایی می‌شود که میان مردم و سازمان‌های اداری یا سازمان‌های اداری با یکدیگر ردّ و بدل می‌گردد.

ظاهر این نوشته‌ها به مرور زمان و بر مبنای توافق، صورتی یکسان یافته و معمولا شامل این بخش‌هاست:

سربرگ

عنوان گیرنده، فرستنده و موضوع

متن

امضا

گیرندگان رونوشت

البته ممکن است برخی نامه‌های افراد خطاب به ادارات، ظاهرا برخی از این بخش‌ها را نداشته باشد، اما وقتی که وارد دبیرخانه اداره می‌شود و شماره می‌خورد، رسمیت پیدا می‌کند و در شمار نامه‌های اداری قرار می‌گیرد.

شکل ظاهری نامه اداری معمولا چنین است:

 

از این نوع نامه‌ها فراوان می‌توان نمونه آورد؛ مثلاً دعوت نامه‌ها، درخواست ثبت نام در دبیرستان جدید، ارسال ریزنمرات به مدرسه جدید یا به اداره آموزش و پرورش، تحویل مدارک تحصیلی، درخواست مرخصی. در ادامه یک نمونه از نامه‌های اداری با موضوع درخواست آمده است:

در همه نامه‌های اداری از واژه‌های خاصی مثل «به نام خدا»، «ریاست محترم»، «احتراما»، «خواهشمند است، تقاضا می‌شود، تقاضا دارم، نسبت به… اقدام فرمایید»، «با احترام» و سایر واژه‌ها و اصطلاحات رایج استفاده می‌شود.

فعّالیت

با توجّه به آنچه خواندید، در گروه‌های کلاسی، درخواستی رسمی برای ارسال مجلّت رشد به مدرسه بنویسید. سپس هر گروه، شکل و محتوای درخواست گروه یا گروه‌های دیگر را نقد و بررسی کند.

نامه‌های رسمی

در کنار نامه‌های اداری نامه‌های دیگری نیز هستند که گرچه رسمیت و شکل ظاهر آنها را ندارند، از جهت محتوای مشخص می‌توان آنها را زیر عنوان نامه‌های رسمی دسته بندی کرد. این نامه‌ها عبارتند از: پیام‌های شادباش، تسلیت، تشکر، دعوت به مهمانی، عروسی، نشستهای رسمی و غیررسمی،…

هم‌کلاسی عزیز، خانم صادقی

موفّقیت شما را در مسابقات ورزشی آموزشگاهی تبریک و تهنیت می‌گوییم و امیدواریم در آینده نزدیک در میدان‌های ملی و جهانی بدرخشید.

دوستان شما

ویژگی این نامه‌ها کوتاهی آنهاست و زبان مشخّصی که تقریبا در هم. انواع آن یکسان است؛ تا آنجا که می‌توان انبوهی از این نامه‌ها را که از پیش آماده و چاپ شده خریداری و برای مخاطب ارسال کرد.

دوست نازنین من

نوروز یعنی هیچ زمستانی ماندنی نیست؛ حتی اگر کوتاه‌ترین شبش یلدا باشد. این نوروز و همه نوروزهایی که در راه است، بر تو مبارک باد!

فعّالیت

دعوت‌نامه‌‌ای به دوستان هم کلاسی برای جشن تولدتان بنویسید.

نامه‌های خصوصی و دوستانه

این نوع نامه‌ها در شمار مؤثرترین، ماندگارترین و رایجترین انواع نامه هایند و معمولا با قلمی صمیمی و خودمانی به دوستان و نزدیکان نوشته می‌شوند. به دلیل عمق مطلب یا زیبائی کلام، برخی از این نوشته‌ها در تاریخ ماندگار می‌گردند و در شمار آثار ادبی در می‌آیند و بارها به عنوان سرمشقهای مناسبِ نامه‌نگاری معرفی می‌شوند و مورد توجه قرار می‌گیرند؛ چون با آنکه خصوصی و شخصی‌اند، گاه دارای نکته‌هایی با ارزش هستند که می‌توانند افزون بر سرمشقِ نوشتن، سرمشق‌هایی عملی، اخلاقی و عاطفی برای بسیاری از مردم قرار گیرند.

به بخشی از نامه خصوصی نادر ابراهیمی به همسرش بنگریم:

هم‌سفر!

در این راه طولانی که ما بی‌خبریم و چون باد م یگذرد، بگذار خرده اختلاف‌هایمان با هم، باقی بماند. خواهش می‌کنم!

مخواه که یکی شویم؛ مطلقاً یکی.

مخواه که هر چه تو دوست داری، من همان را به همان شدّت دوست داشته باشم و هرچه من دوست دارم، به همان گونه، مورد دوست داشتن تو نیز باشد.

مخواه که هر دو یک آواز را بپسندیم، یک ساز را، یک کتاب را، یک طعم را، یک رنگ را و یک شیوه نگاه کردن را.

مخواه که انتخابمان یکی باشد، سلیقه‌مان یکی و رؤیامان یکی.

هم سفر بودن و هم هدف بودن ابدا به معنای شبیه بودن و شبیه شدن نیست و شبیه شدن، دال بر کمال نیست، بل دلیل توقّف است.

شاید «اختلاف» کلمه خوبی نباشد، شاید «تفاوت»، بهتر از اختلاف باشد. نمی‌دانم؛

امّا به هر حال تک واژه، مشکل ما را حل نمی‌کند.

پس بگذار این طور بگویم:

عزیز من!

زندگی را تفاوت نظرهای ما می‌سازد و پیش می‌برد نه شباهت‌هایمان، نه از میان رفتن و محو شدن یکی در دیگری؛ نه تسلیم بودن، مطیع بودن، امربر شدن و دربست پذیرفتن.

من زمانی گفته‌ام: «عشق انحلال کامل فردیت است در جمع.» حال نمی‌خواهم این مفهوم را انکار کنم؛ امّا اینجا سخن از عشق نیست، سخن از زندگی مشترک است، که خمیرمایۀ آن می‌تواند عشق باشد یا دوست داشتن یا مهر و عطوفت یا ترکیبی از اینها، و در هر حال، حتّی دو نفر که سخت و بی‌حساب عاشق هم‌اند و عشق، آنها را به وحدتی عاطفی رسانده است، واجب نیست که هر دو، صدای کبک، درخت نارون، حجاب برفی، قلّه عَلَم کوه، رنگ سرخ، بشقاب سفالی را دوست داشته باشند، به یک اندازه هم.

اگر چنین حالتی پیش بیاید که البته نمی‌‌‌اید باید گفت که یا عاشق، زائد است یا معشوق. یکی کافی است. عشق، از خودخواهی‌ها و خودپرستی‌ها گذشتن است؛ امّا این سخن به معنای تبدیل شدن به دیگری نیست.

من از عشق زمینی حرف می‌زنم که ارزش آن در «حضور» است نه در محو و نابود شدن یکی در دیگری.

عزیز من!

اگر زاویه دیدمان نسبت به چیزی، یکی نیست، بگذار یکی نباشد. بگذار فرق داشته باشیم. بگذار در عین وحدت، مستقل باشیم. بخواه که در عین یکی بودن، یکی نباشیم. بخواه که همدیگر را کامل کنیم نه ناپدید. تو نباید سایه کمرنگ من باشی؛ من نباید سایه کمرنگ تو باشم. این سخنی است که در باب «دوستی» نیز گفته‌ام.

نادر ابراهیمی

در اینجا چند تفاوت را برمی شماریم؛ شما هم سعی کنید ویژگی‌های چنین نامه‌هایی را از درون خود آنها استخراج کنید.

• این نامه‌ها مانند نامه‌های اداری و رسمی، صریح و کوتاه نیستند؛
• جمله‌های آغازین آنها از هیچ قالب یا قاعده خاصی پیروی نمی‌کند و هرکدام رنگ و بوی ویژه خود را دارد؛
• نامه‌ها سرشار از احساسات نویسنده‌اند؛
• هر یک به شیوه دلخواه نویسنده و به دور از تقلید و تکلفّ نوشته شده است.

فعّالیت

نامه‌‌ای خطاب به یکی از افراد خانواده بنویسید.

نامه‌های سرگشاده

در مقابل نامه‌های اداری و رسمی، گونه دیگری از نامه نگاری دیده می‌شود که مخاطب عام دارد؛ مثلاً روی سخن نویسنده نامه به گروهی از افراد جامعه (مانند پزشکان یا دبیران) یا مردم یک شهر یا سرزمین است یا در عینِ حال که به ظاهر یک نفر را مخاطب قرار می‌دهد، موضوع نامه طیف گسترده‌‌ای از مخاطبان را دربرمی گیرد.

«نامه‌های سرگشاده» از این دست هستند. نمونه‌‌ای از نامه‌های سرگشاده، نامه امیل زولا نویسنده معروف فرانسوی به رئیس جمهور فرانسه است. نام. مقام معظّم رهبری به جوانان اروپا از مشهورترین نامه‌های سرگشاد. روزگار ما به شمار می‌آید.

فعّالیت

نامه سرگشاده مقام معظّم رهبری به جوانان اروپا را که در پیوست آمده است؛ بخوانید و بنویسید چه اطّلاعاتی از آن به دست آورده‌اید.

کارگاه نوشتن درس نامه نگاری

1- ساختار نامه اداری زیر را در گروه بررسی کنید.

به نام خدا

مدیر محترم کتابخانه عمومی شهر…

سلامٌ علیکم

با احترام، این جانب…، متقاضی عضویت در کتابخانه و استفاده از تالار مطالعه آن هستم؛ خواهشمند است دستور فرمایید نسبت به عضویت این جانب اقدام شود.

مدارک زیر به پیوست تقدیم می‌شود:

1. دو قطعه عکس
2. گواهی اشتغال به تحصیل
3. رونوشت شناسنامه و کارت ملی
4. برگه واریزی مبلغ عضویت

با سپاس

نام و نام خانوادگی

امضا

…………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………..

2- از بین دو مورد زیر یکی را به دلخواه بر گزینید و نامه‌‌ای بنویسید.

• نامه‌‌ای به معلمّ درس نگارش خود بنویسید و دیدگاه‌هایتان را درمورد این درس و روش تدریس با ایشان درمیان بگذارید.
• نامه‌‌ای به وزیر علوم بنویسید و نظرتان را درباره آزمون کنکور مطرح کنید.

…………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………..

3- نوشته دوستانتان را براساس سنجه‌های جدول ارزشیابی درس تحلیل کنید.

شعرگردانی درس 4 نگارش دوازدهم

شعر زیر را بخوانید و دریافت خود را از آن بنویسید.

ای صبا نکهتی از خاک ره یار بیار / ببر اندوه دل و مژده دلدار بیار

نکته‌ای روح فزا از دهن یار بگو / نامه‌ای خوش خبر از عالم اسرار بیار

تا معطر کنم از لطف نسیم تو مشام / شمّه‌ای از نفحات نفس یار بیار

حافظ

چند نکته تکمیلی درس چهارم نگارش دوازدهم

ما در این مقاله، به بررسی درس نامه نگاری، درس چهارم نگارش دوازدهم پرداختیم و با نحوه نوشتن نامه‌های مختلف آشنا شدیم. همچنین متن کامل درس نامه نگاری نگارش دوازدهم، مندرج در کتاب را آوردیم. اگر دوست دارید که مطالعه دقیق‌تر و کامل‌تری درباره نگارش قطعه ادبی انجام دهید، پیشنهاد می‌کنم کتاب راهنمای کامل نامه نگاری را مطالعه کنید.

همچنین ما، علاوه بر متن درس قطعه ادبی، درس 4 نگارش دوازدهم، متن و توضیحات درس‌های دیگر کتاب نگارش دوازدهم را در سایت فارسی 100 قرار داده‌ایم.